چرخه بی‌پایانِ زمان در هنر (٣)

۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰
iranshahrgallery_20210508_134227_2

تابلوی «درس پیانو» اثر آنری ماتیس تصویری است از پسرش پییِر در حال تمرین پیانو که آثار پدر او را دربرگرفته‌‌اند؛ «فیگور تزئینی» در پایین سمت چپ و «زنی بر چهارپایه بلند» در سمت راست بالای نقاشی. پنجره‌‌ای در پس‌‌زمینه به سوی وسعتِ سبزِ باغ گشوده است و مترونوم به عنوان نمادی از منطق و نظم همچنین بازنمایی از گذر زمان بر پیانو قرار دارد. در سویی دیگر شمع روشن نشان الهام و فداکاری است درحالیکه زمان را در جای خود ثابت نگه داشته است.
پییر در ١٩١۶ شانزده ساله بود اما جوان‌‌تر از سنش نقاشی شده است. ماتیس چهل و هفت ساله این تابلو را در اواسط جنگ جهانی اول نقاشی کرد که برای رفتن به جبهه جنگ بسیار پیر بود اما دو پسر نوجوانش به زودی به جنگ می‌‌رفتند. بسیاری این نقاشی را مقاومت او در مقابل بزرگ شدن پسرانش در دورانی سرشار از پر خشونت می‌‌دانند؛ تلاشی برای توقف زمان یا حداقل کند کردن گذرِ آن.
در نمونه‌‌ای دیگر فیگور زن آرامی با گل‌‌هایی در دست، یادآور سنت تصویری مسیحی از مریم باکره است. برخلاف نقاشی‌‌های رایج از زنان باردار در تاریخ هنر، شاهد چهره‌‌نگاری از زنی سیاهپوست هستیم. بتی سار این خودنگاره را در ١٩۶١ درحالیکه سومین فرزندش را باردار بود، نقاشی کرد.
انتظار یکی از مهم‌‌ترین قسمت‌‌های بارداری است. اما عنوان این اثر، «پیش‌‌بینی» شکلی پویا از فعالیت جسمی و ذهنی را تداعی می‌‌کند چراکه گونه‌‌ای مقابله با سنت‌‌های مرسوم تاریخ هنر نیز به شمار می‌‌آید. نابرابری‌‌های گسترده و گوناگون علیه سیاهپوستان در دوران مختلف، هزینه‌‌های فراوانی دربرداشته است و فرم نشستن فیگور، سنگین بودن این بارِ تاریخی را نمایش می‌‌دهد. سار خود را به عنوان نماینده گروهی از مردم مظلوم نشان می‌‌دهد که علیرغم تهدیدها، آرام اما مبارز هستند.
زندگی امروز ما مانند دوران بارداری، هم‌‌زمان نمایشی از دو حالت متضاد است؛ زمان توقف و زمان حرکت و رشد. کسی نمی‌‌داند قرنطینه تا چه تاریخی ادامه خواهد داشت اما هر کس در این دوران وظیفه‌‌ای منحصر‌‌به‌‌فرد دارد؛ شاید وظیفه‌‌ای که مانند بارداری در سکوت و در حالتی به ظاهر آرام به پیشروی ادامه دهد اما باید به همان اندازه مولد، قدرتمند و فعال باشد تا منجر به تولد شود.